Wat gebeurt er eigenlijk met ons afval als we het weggooien? Volgens recent onderzoek wordt wereldwijd jaarlijks zo’n miljard ton afval verbrand. Dat is bijna de helft van al het vaste afval dat we als mens produceren. Maar wat betekent dit voor onze gezondheid, vooral hier in Nederland?
Stortplaatsen in armere landen
Foto: Hermes Rivera / Unsplash
Waarom wordt er zoveel afval verbrand?
In rijke landen, zoals Nederland, draait alles om afvalscheiding en recycling. Maar in veel delen van de wereld is afvalverbranding op open terreinen of simpele dumpplaatsen de dagelijkse realiteit. Wetenschappers signaleren dat dit vooral in landen met lagere inkomens gebeurt, waar de infrastructuur voor gecontroleerde afvalverwerking simpelweg ontbreekt.
Een giftige mix: gevolgen voor mens en milieu
Bij het verbranden van afval komen complexe, toxische stoffen vrij, zoals dioxines, zware metalen en microplastics. In landen met strenge wetgeving worden deze emissies beperkt door geavanceerde filters in afvalverbrandingsinstallaties – denk aan Amsterdams Afval Energie Bedrijf of ARN in Nijmegen.
Maar open verbranding – zoals vaak voorkomt in Afrika, Zuid-Amerika en delen van Azië – betekent dat giftige rook, schadelijke ziekteverwekkers en kankerverwekkende stoffen rechtstreeks in de lucht terechtkomen. Dit treft volgens onderzoekers wereldwijd elke dag miljoenen mensen, en niet alleen volwassenen; ook kinderen en vrouwen die afval verzamelen worden rechtstreeks blootgesteld.
Wat zegt nieuw onderzoek uit 2025?
Uit de Global Review on Safer End of Engineered Life van de Britse National Academy of Engineering blijkt dat veel producten – van oude elektronica tot medische materialen – aan het einde van hun levensduur op ongecontroleerde wijze worden verbrand. Dit leidt tot ernstige gezondheidsrisico’s, variërend van kanker tot ontwikkelingsstoornissen bij kinderen.
Hoe raakt dit ons hier in Nederland?
Hoewel Nederland streng toeziet op afvalverwerking, zijn we verbonden met de problematiek. Denk aan het exporteren van afval naar landen zonder moderne installaties, of aan de impact van luchtstromen die vervuiling verplaatsen. Ook onze eigen keuzes rond afvalscheiding en consumptie spelen een rol.
Wat kunnen we hieraan doen?
- Bewust scheiden en recyclen: Zorg dat batterijen, elektronica en gevaarlijk afval apart worden ingeleverd – kijk bij jouw lokale gemeente of milieustraat.
- Kies voor producten zonder schadelijke stoffen: Vermijd bijvoorbeeld plastic verpakkingen die bij verbranding giftige rook veroorzaken.
- Steun circulaire initiatieven: Denk aan lokale projecten zoals Circulair West of Repair Cafés, die werken aan minder afval en betere verwerking.
- Let op achtergronden van ‘goedkope’ producten: Vraag je af wat er gebeurt met afgedankte apparaten of kleding uit fast fashion – waar eindigen die?
“Afval is pas afval als je er niets meer mee doet”
Hoewel het verleidelijk is om afvalproblemen als ver-van-ons-bed te zien, is de impact ervan allesbehalve abstract. Ruimtes rond open vuren, maar ook onze eigen leefomgeving, worden onzichtbaar vervuild. Uiteindelijk ademen we allemaal dezelfde lucht.
Welke weg vooruit?
Experts wijzen nadrukkelijk op oplossingen dichtbij huis én wereldwijd. Minder verpakkingsafval, strenger toezicht op export van elektronica, maar vooral: investeren in schone technologie en educatie voor lokale gemeenschappen, zodat afval verbranden niet langer de enige optie is.
Tot slot: iedere bewuste keuze, van afval scheiden tot het steunen van circulaire projecten, helpt om de keten van vervuiling te doorbreken. Gezond leven begint soms bij iets heel eenvoudigs: beter omgaan met wat we weggooien.
