De Nederlandse overheid heeft recentelijk het volledige akkoord openbaar gemaakt dat is gesloten met Polen rond de controversiële bruinkoolmijn Turów. Deze mijn, nabij de grens, is al jaren aanleiding voor discussies tussen omwonenden, milieuorganisaties en de Poolse energiegigant PGE.
Bruinkoolwinning in Turów: grensgebied onder druk
De openluchtmijn Turów heeft – dat weten de meeste bewoners van Twente en de Achterhoek inmiddels wel – directe gevolgen voor onder meer de watervoorziening, luchtkwaliteit en leefbaarheid aan de Nederlandse (en Duitse) grens. In februari ondertekenden de Poolse en Tsjechische premiers een nieuwe intergouvernementele overeenkomst, waarin onder andere de Nederlandse zorgpunten zijn meegenomen ter bescherming van mensen en natuur in het grensgebied.
9 harde garanties en miljoenen voor het grensgebied
Het akkoord omvat negen essentiële eisen die voortkomen uit overleg met betrokken provincies, onder andere de regio Liberec, dicht bij de mijn. Voor Nederland is met name het vooruitzicht op betere waterbescherming en monitoring van luchtkwaliteit relevant. Maar ook geluidsoverlast en bodemdaling worden actiever gevolgd. In totaal ontvangt het grensgebied 35 miljoen euro, bestemd voor alternatieve watervoorzieningen, innovatieve meetnetwerken en aanpassingen aan bestaande infrastructuur.
- Uitbreiding en renovatie van waterleidingen in kwetsbare dorpen, zoals Uhelná en Oldřichov na Hranicích
- Nieuwe meetstations voor lucht- en geluidsoverlast aan Nederlandse en Poolse zijde
- Afspraken rond bodemdaling en schadeherstel – ook voor Nederlandse huizen dicht bij de grens
Hoe wordt het geld verdeeld en ingezet?
De Poolse overheid heeft inmiddels het volledige bedrag van 35 miljoen euro gestort op een speciaal fonds ‘Fonds Turów NL-PL’. 25 miljoen komt direct van de staat, 10 miljoen werd toegezegd door de PGE Foundation – vergelijkbaar met bijvoorbeeld de NAM-miljoenen die in Groningen werden ingezet.
Martin Půta, regiovertegenwoordiger van het grensgebied: “De middelen gaan direct naar projecten rond Turów: aanleg van nieuwe waterleidingen, monitoring van gebouwen in kwetsbare dorpen en overleg met waterschappen en landbouworganisaties. Regels voor het aanboren van dit fonds komen er snel. We willen deze officiële procedures transparant maken voor iedere betrokkene.”
Volledige openheid en druk van milieuorganisaties
Op verzoek van onder andere Greenpeace zijn het akkoord en alle bijbehorende documenten nu officieel openbaar. De verwachting is dat Nederland en Duitsland zo meer grip houden op hun eigen leefomgeving en sneller kunnen reageren als de impact van de mijn opnieuw verandert. Donderdag verschijnt de overeenkomst officieel in het Verdragregister, zodat iedereen – van lokale bestuurders tot bewoners van Winterswijk of Aalten – deze kan inzien.
Tot slot: het dossier Turów is een goed voorbeeld van hoe internationale samenwerking wérkelijk het verschil kan maken. Ondanks alle discussies, is nu eindelijk duidelijk waar het geld naartoe gaat en wat de beloftes voor het grensgebied betekenen in de praktijk. Een ontwikkeling die veel grensbewoners met interesse zullen volgen – en waarmee ze hopelijk ook hun eigen overheid kritisch blijven bevragen.
