Het is schokkend: tot wel 20 procent van de grondwaterputten, die essentieel zijn voor ons drinkwater en de landbouw, dreigt de komende jaren droog te vallen. De oorzaak? Volgens experts zijn veel putten te ondiep én raakt het grondwater sneller op dan het bijgevuld kan worden.
Nederland staat bekend om zijn goede watervoorziening dankzij het uitgebreide leidingnetwerk van partijen als Vitens, Waternet en Brabant Water. Maar onderschat niet: honderdduizenden huishoudens en boeren – vooral in landelijke gebieden als Drenthe, Gelderland en Noord-Brabant – zijn nog steeds deels afhankelijk van hun eigen putten en boorbronnen. Wereldwijd geldt dat meer dan de helft van de mensen én een groot deel van de landbouw vertrouwt op grondwater. Het feit dat zoveel bronnen gevaar lopen, is reden tot serieuze zorgen.
Oppervlakkige putten lopen als eerste gevaar
Wat veel mensen niet weten: ruim 40 procent van de landbouwgrond wordt geïrrigeerd met water dat uit diepe grondlagen wordt opgepompt. Helaas krijgen deze waterbronnen zelden de aandacht die ze verdienen. Onderzoek van Debra Perrone en Scott Jasechko van de University of California (nu veel overgenomen door Nederlandse universiteiten) laat zien: het probleem is wereldwijd én urgent.
De nieuwste internationale studie – in 2024 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science – kijkt naar data uit meer dan veertig landen. De resultaten liegen er niet om: tientallen miljoenen bouw- en meetrapporten van waterputten zijn geanalyseerd, en de data zijn zorgwekkend. Maar liefst één op de vijf onderzochte putten dreigt te verdwijnen.
Bovendien blijkt dat tussen de 6 en 20 procent van alle putten wereldwijd op slechts zo’n 4,8 meter onder het wateroppervlak zit. In een land als Nederland, waar de grondwaterstand door droge zomers (denk aan 2018, 2023 en 2024) al onder druk staat, is dat desastreus. Deze relatief ondiepe bronnen lopen binnenkort letterlijk leeg.
We gebruiken meer water dan de natuur kan aanvullen
Eén van de grootste problemen: veel nieuwe grondwaterputten zijn niet dieper geboord dan oudere – terwijl we allang weten dat het waterpeil langzaam zakt. Hierdoor zijn moderne bronnen kwetsbaarder dan vermoed. Nieuwe putten raken net zo snel uitgeput als oude, en vaak zelfs sneller.
De bron van het probleem is helder én pijnlijk. We pompen structureel meer water op dan de natuur kan bijvullen via regen en grondinsijpeling. In de Randstad maar ook in nieuwe Vinex-wijken ligt veel grond inmiddels vol beton en asfalt: regenwater stroomt meteen naar het riool in plaats van langzaam de bodem in te sijpelen. Het grondwater wordt niet meer aangevuld.
En met de opwarming van het klimaat (de tropisch warme zomer van 2024 staat nog vers in mijn geheugen), wordt het alleen maar erger. Droogte, warmterecords en extreme regenbuien zorgen voor meer schommelingen in de grondwaterstand – maar minder echte aanvulling.
De boodschap van wetenschappers is duidelijk en verdient urgentie: zonder een omslag in ons denken en een flinke versnelling van klimaatmaatregelen, wordt schoon water straks een privileges voor de rijken. Denk hier aan landelijke wijken waar mensen zelf hun water winnen – de gevolgen zullen daar het eerst zichtbaar zijn.
Wat kunt u nu al doen? Praktische tips
- Check regelmatig het waterpeil in uw eigen put of bron, vooral tijdens droge periodes. Zo voorkomt u verrassingen.
- Investeer in efficiëntere irrigatie als u boer bent. Druppelirrigatie spaart veel water, net als het kiezen van gewassen die tegen droogte kunnen.
- Overweeg om regenwater op te vangen. Bijvoorbeeld via regentonnen of een infiltratiesysteem voor uw tuin, zoals veel Amsterdammers en Utrechters nu al doen.
- Maak uw tuin groener en vermijd overbodig steen. Een groene tuin helpt regenwater opnieuw de bodem in te laten trekken.
- Steun lokale initiatieven die werken aan bewust watergebruik, zoals Stichting Natuur & Milieu en lokale waterschappen.
Wist u dat?
- De gemiddelde Nederlander gebruikt per dag ongeveer 126 liter water – een groot deel daarvan kan direct uit kraan of grondwater komen.
- Veel gemeenten bieden subsidies voor het afkoppelen van regenwater van het riool en voor groene daken.
- In Brabant en Limburg wordt al geëxperimenteerd met slim watermanagement: sensoren meten realtime het peil en sturen automatische pompen aan.
De toekomst van ons zo vertrouwde water ligt niet alleen bij de overheid of de wetenschap – elke Nederlander kan bijdragen. Delen mag: wie deze inzichten deelt met buren en vrienden, helpt mee het tij te keren.
