Amerikaanse onderzoekers hebben een cruciale stap gezet richting het realiseren van een ‘kunstmatige zon’ – een bron van nagenoeg eindeloze en emissieloze energie. Het klinkt als sciencefiction, maar de resultaten maken het toekomstbeeld van duurzame energie weer een stuk realistischer. Toch is het pad naar grootschalige toepassing nog lang niet zonder hobbels.
Amerikaanse tokamak – Beeld: Ministerie van Energie VS, Public domain
Kernfusie, vaak gezien als de heilige graal van energieopwekking, heeft de afgelopen jaren een indrukwekkende versnelling doorgemaakt. Wereldwijd werken instellingen – van het Amerikaanse MIT tot het Europese ITER in Zuid-Frankrijk – aan reactors die draaien op hetzelfde principe als onze zon, maar dan hier op aarde. Hierin vloeide recent weer opmerkelijk nieuws uit de Verenigde Staten, waar een doorbraak in het behouden van extreem hete plasma is bereikt.
Doorbraak: Plasma blijft uit zichzelf heet
Een van de grootste uitdagingen bij kernfusie is het op temperatuur houden van het plasma – een soort superhete soep van deeltjes die nodig is om fusie überhaupt mogelijk te maken. Tot nu toe was daar buitensporig veel externe energie voor nodig. Het nieuwe onderzoek, gepubliceerd in Nature, laat zien dat wetenschappers erin zijn geslaagd het plasma warmte te laten behouden én deels zelf te laten opwekken. Dit effect, ‘zelfverwarming’, is vergelijkbaar met hoe de zon brandt. Dat is ronduit fascinerend voor iedereen die zich bezighoudt met de energietransitie.
Dit lost een hardnekkig probleem op: in eerdere experimenten slokte het systeem vaak meer stroom op dan het opleverde – niet echt geschikt voor bijvoorbeeld de Noord-Hollandse energiemix of Amsterdamse zonnepanelen die piekuren moeten opvangen. De doorbraak betekent dat we de drempel van wetenschappelijke tests naar potentiële commerciële modellen weer iets verder hebben verlegd.
Wat kan Nederland verwachten?
Ook voor Nederland, waar het Klimaatakkoord stevige eisen stelt aan schone energie, zijn dit hoopvolle berichten. Stel je voor: een energiecentrale in de Randstad die haar overcapaciteit levert aan het Nederlandse stroomnet, zonder CO₂-uitstoot én met minimale afvalstromen. Natuurlijk blijft veel onderzoek nodig voordat kernfusie energie uit bijvoorbeeld de Maasvlakte haalt, maar deze stap brengt die realiteit met een sprongetje dichterbij.
- Energiezuinig: Fusie belooft minstens tien keer efficiënter te zijn dan klassieke kerncentrales.
- Geen grootschalig radioactief afval: Dit is een enorm voordeel ten opzichte van huidige kernenergie.
- Onuitputtelijke grondstoffen: Het basismateriaal – waterstofisotopen – is wereldwijd ruim beschikbaar.
Hoewel experts uit Delft tot Groningen nuchter blijven over de tijdlijn – fusie-energie op je slimme meter in 2035 is hoogstwaarschijnlijk te optimistisch – verandert het huidige tempo van doorbraken de spelregels. Zelf volg ik de vorderingen al jarenlang met gezonde nieuwsgierigheid, want niemand wil straks meemaken dat de energierekening door het dak schiet terwijl de oplossing gewoon in ons eigen laboratorium ligt.
Wat betekent deze mijlpaal concreet?
Dankzij het effect van ‘brandend plasma’ hoeven toekomstige fusiecentrales mogelijk minder energie te investeren om het proces in stand te houden. Dat schept ruimte om meer stroom aan het net te leveren dan er ingenomen wordt – hét knelpunt tot nu toe. Niet alleen Amerikaanse maar ook Europese wetenschappers gaan dit jaar aan de slag om deze aanpak te vertalen naar grotere, stabielere opstellingen.
We moeten echter nuchter blijven: technologische uitdagingen, bestuurlijke afstemming en maatschappelijke acceptatie zijn factoren die juist in Nederland altijd extra aandacht vragen. Maar het vooruitzicht van een kunstmatige zon – geen luchtvervuiling, geen afhankelijkheid van Russisch gas en groene stroom zelfs als het windstil is boven Flevoland – verdient het om te blijven volgen, delen en bespreken. Want zeg nu zelf: een schone, betrouwbare én praktisch onuitputtelijke energiebron, dat is iets waar we samen, nuchter maar hoopvol, naar mogen uitkijken.
