Al jaren sleept de confrontatie aan tussen Polen en de Europese Unie over de bruinkoolmijn Turów, nét over de grens bij het Tsjechische Liberecký kraj. Ondanks een duidelijk verbod van het Europees Hof blijft Polen gewoon doorgaan met de mijnbouw. Zelfs de opgelegde boetes worden genegeerd, wat de roep om strengere maatregelen sterker maakt – en niet alleen onder lokale bestuurders.
Kolencentrale Turów vanuit Tsjechië – beeld van een slepend conflict
Geactualiseerd – 2-12-2025, 17:56
De Turów-mijn, waarnaar in Nederland soms verwezen wordt als een van de grootste energieproducenten in Midden-Europa, staat al lang centraal in discussies over duurzaamheid, milieu-impact en grensoverschrijdende samenwerking. Ondanks de gerechtelijke uitspraken werkt Polen vooralsnog door, waardoor de opgelegde boete – inmiddels opgelopen tot ruim een half miljoen euro (ongeveer 12,8 miljoen kroon) per dag – nauwelijks effect sorteert. Václav Židek, bestuurder in het Liberecký kraj, stelt daarom dat de sancties dringend veel strenger moeten.
Waterstress, lawaai, lichtvervuiling: al jaren zorgen Turów en uitbreiding voor onrust
Voor omwonenden zijn de plannen voor méér bruinkoolwinning ronduit slecht nieuws. In gemeenten vlak bij de mijn, zoals Uhelná, merkt men nu al dat het grondwaterpeil daalt. Het risico? Een reëel tekort aan drinkwater als de mijn verder uitbreidt. Bijkomende zorgen zijn de toename van geluid en stof die het leven in het grensgebied er niet aangenamer op maken. Met de geplande uitbreiding komt het mijngebied zelfs op minder dan 300 meter van sommige woonhuizen.
Ook onder Nederlanders op vakantie in het Tsjechische Jizerské hory is de zichtbare lichtvervuiling door nabijgelegen kassen van Citronex een veelbesproken irritatie. Ondanks beloften om de lampen af te schermen, blijft lichtsmog ’s nachts een hardnekkig probleem volgens lokale bewoners.
Toch werd begin 2024 — na langdurig protest van milieu-organisaties en buurtbewoners — vanuit Polen verdere uitbreiding van de Turów-mijn goedgekeurd. Dit leidde tot nieuwe acties, onder andere aan het beroemde drielandenpunt bij Hrádek nad Nisou. Nog datzelfde voorjaar besliste het Europees Hof dat de winning onmiddellijk moest stoppen; Polen gaf hier echter geen gehoor aan en bleef óók in gebreke bij het betalen van boetes.
Wie zwicht als boetes geen indruk maken? Pleidooi voor Europese daadkracht
Václav Židek kaartte de kwestie onlangs nog eens aan bij het Europees Parlement, in het petitiescomité. Hij benadrukte dat de leefomstandigheden van bewoners rond Turów geen steek zijn veranderd sinds de eerste protesten. Volgens Židek zou de sanctie moeten worden opgeschroefd tot een niveau waaraan zelfs Warschau niet langer kan ontkomen. Hij pleit er tevens voor dat het voltallige Parlement zich buigt over de kwestie.
“We vragen het Europees Hof dringend om de boete fors te verhogen. Alleen zo kunnen we herhaalde schendingen van fundamentele beginselen binnen de EU tegengaan. Desnoods moet er gezocht worden naar alternatieve manieren om Poolse wetsontduiking efficiënt te stoppen.” schreef Židek op Facebook.
“Polen negeert niet alleen de negatieve gevolgen van Turów, maar ook het besluit van het EU-Hof. De opgelegde boetes overschrijden inmiddels €37 miljoen. In onze ogen is deze zaak essentieel voor het functioneren van de Europese Unie en haar kernwaarden. We hopen dat de petitie opnieuw op de agenda komt, en dat het Hof wordt opgeroepen de boetes te verhogen. De nieuwe Poolse regering zou zich vol moeten inzetten voor minder winning én afstand tot de Tsjechische grens – en snel moeten aandringen op extra sancties tegen Polen zolang het Europees recht wordt genegeerd.” aldus Nikol Krejčová van Greenpeace Tsjechië.
Waarom Turów Nederland wél aangaat
Misschien lijkt dit op het eerste gezicht een regionaal conflict, maar het raakt supranationale thema’s als klimaatverandering, grensoverschrijdend milieubeleid en wederzijds respect voor Europese afspraken. Nederlandse bedrijven als Eneco en Vattenfall trekken zich almaar bewuster terug uit kolen, terwijl een buurland als Polen krampachtig vasthoudt aan oude energie. Voor Nederlandse beleidsmakers, journalisten en consumenten geldt: deze casus toont opnieuw hoe cruciaal het is dat bindende Europese richtlijnen met harde hand kunnen worden afgedwongen. Anders wordt zelfs een boete van een halve miljoen per dag een dode letter – met alle gevolgen van dien, tot over onze grenzen.
Wat kunt u als burger of consument doen?
- Steun lokale én internationale initiatieven die duurzame energie en grensoverschrijdend overleg stimuleren.
- Laat uw stem horen via petities of tijdens Europese verkiezingen.
- Kies bewust voor energieleveranciers met aantoonbaar duurzame productie (denk aan Greenchoice, Vandebron).
- Blijf op de hoogte via nieuwsbronnen als NOS, NRC en Trouw, die deze conflicten regelmatig in het vizier houden.
Misschien brengt 2025 de langverwachte doorbraak en leren we collectief hoe fragiel – en belangrijk – internationaal milieubeleid is. Want Turów is geen uitzondering: grensoverschrijdende problemen staan in Europa inmiddels op de drempel van élk dorp.
