Het Nederlandse Ministerie van Landbouw reserveert ruim vier miljard euro per jaar om de bossen toekomstbestendiger te maken met een nieuw herstelprogramma. Maar volgens landelijke milieuorganisaties zijn de voorwaarden zo ingericht dat de positieve impact op onze bossen minimaal zal zijn.
Boomkwekerij bij Ede
Tot wel 4,1 miljard euro per jaar kunnen boseigenaren naar verwachting tot en met 2026 ontvangen uit het nieuwe programma, bedoeld om bossen beter bestand te maken tegen klimaatverandering. Het klinkt als een stap vooruit, maar als je de zorgen van bijvoorbeeld Natuur & Milieu hoort, is het vooral een gemiste kans—en wederom een beleidsmisser.
Ecologen waarderen het initiatief, maar hekelen ondoelmatige voorwaarden
Ondersteuning voor boseigenaren klinkt aantrekkelijk—en is hard nodig. Zowel private eigenaren, terreinbeheerders als milieuorganisaties roepen hier al jaren om. Toch schiet de aanpak van het Ministerie van Landbouw volgens kritische experts fundamenteel tekort. Want, zo zeggen ze, de voorwaarden voor subsidie zijn verkeerd gekozen.
Natuur & Milieu wijst net als Greenpeace op het belang van natuurlijke verjonging: nieuwe bomen die spontaan opkomen en het bosecosysteem versterken. In Nederland is die natuurlijke verjonging al decennia marginaal aanwezig. Volgens het jaarlijkse Bosrapport van het Ministerie was in 2023 slechts 16,5% van de verjonging natuurlijk ontstaan. Dat is iets meer dan het jaar ervoor, maar nog ver onder het noodzakelijke niveau.
Om onze bossen robuust en klimaatresistent te maken, zou volgens ecologen minstens 50% van het herstel via natuurlijke processen moeten verlopen. Ter vergelijking: Staatsbosbeheer streeft naar minimaal 40%, maar blijft hier bij lange na nog bij achter. Ook zijn er geen echte maatregelen om eigenaren richting die percentages te bewegen.
Het nieuwe herstelprogramma van het ministerie hanteert een teleurstellend laag vereiste aandeel natuurlijke verjonging: slechts 10%! Geen stimulans dus voor boseigenaren om hun beleid te veranderen. En wie geen formeel bosbeheerplan heeft—vaak kleinere eigenaren—mag deze eis zelfs helemaal negeren.
Andere onderdelen van de regeling lijken net zo halfslachtig: zo is het beleid om variatie in boomsoorten aan te moedigen te slap, zijn de regels voor bodemverzorgend oogsten en kettingzaaggebruik weinig ambitieus en moeten kaalkapmaatregelen scherper.
Een apart zorgpunt is het geringe aantal kubieke meters hout dat voor natuurlijke afbraak in het bos mag blijven liggen—slechts 1 tot 3 kuub per hectare, terwijl experts pleiten voor minimaal 20 tot 50 kuub. Dat is niet zomaar een detail: dood hout is dé motor voor waterbuffering en biodiversiteit. Meer dan een derde van onze bossoorten is afhankelijk van dood hout voor voedsel en schuilplek. Bovendien komen zo voedingsstoffen geleidelijk terug in de bodem.
“Ondersteuning voor extra maatregelen bovenop de wettelijke plicht is precies wat onze bossen nodig hebben. Maar opnieuw blijkt het beleid een gemiste kans. Het ministerie steekt miljarden in een fonds, maar vergeet werkelijk te motiveren om Nederlands bos klimaatproof te maken. Decennialang wordt de mening van wetenschappers, natuurliefhebbers én burgers genegeerd. Ook de nieuwe minister lijkt langzaam te draaien, maar écht herstel blijft uit.”
— Jaromír Bláha, Hnutí DUHA
Wat kunnen we wel doen? Praktische lessen voor boseigenaren en beleidsmakers
- Diversifieer boomsoorten: Ga voor menging van inheemse soorten, zodat bossen gezonder en veerkrachtiger worden.
- Stimuleer natuurlijke verjonging: Laat meer stukken bos natuurlijk ontwikkelen—zonder direct nieuwe aanplant.
- Laat dood hout liggen: Minstens 20 kuub per hectare als streefwaarde, voor meer biodiversiteit.
- Ga voor duurzaam beheer: Informatiesessies volgen bij WUR of lokale bosgroepen kan verrassend effectief zijn.
- Overweeg alternatieven: Bekijk Europese subsidies, provinciale pilots, of inspirerende praktijkvoorbeelden zoals Nationaal Park Veluwezoom.
Het is 2025: onze bossen verdienen nét dat duwtje extra richting een gezonde, biodiverse én weerbare toekomst. Van bureaubeleid kunnen bomen niet groeien; laten we samen het verschil maken op de bosvloer.
