Volgens juridische experts zou de Tsjechische regering de gesprekken met Polen over de bruinkoolmijn Turów moeten voortzetten. Blijft nadere onderhandeling uit, dan riskeert de regering aansprakelijkheid – zowel onder Europees als publiekrecht als voor mogelijke schadeclaims van inwoners in het grensgebied.
Mijnbouw in Turów
Foto: Anna Uciechowska, CC BY-SA 3.0
De recente overeenkomst tussen Tsjechië en Polen over verdere ontginning in de bruinkoolmijn Turów biedt volgens de analyse van de milieurechtadvocaten van Frank Bold onvoldoende concrete oplossingen voor negatieve gevolgen van de mijnbouw, die bovendien nog steeds tegen de regels plaatsvindt.
Kortetermijnoplossingen ruilen fundamenteel probleem niet in
Hoewel deze deal Tsjechië – en vooral de regio Liberec – honderden miljoenen euro oplevert om problemen als watertekorten en luchtvervuiling aan te pakken, blijft de kern van het milieuvraagstuk onopgelost. De bestaande overeenkomst is vooral gericht op financiële tegemoetkoming, maar mist stevige garanties voor de regio.
Volgens Europese en binnenlandse wetgeving moet Polen in procedures rond de mijnbouw uitbreidingen aantonen dat er geen schade aan het Tsjechische grondgebied ontstaat. Maar uit de analyses van Frank Bold blijkt dat Polen dat vereiste bewijs nooit serieus geleverd heeft. Daarom blijft Tsjechië in de officiële procedures bezwaar maken tegen de mijn.
De huidige afspraken bevatten bovendien waterbeschermingsmaatregelen die inmiddels achterhaald zijn; ze stammen uit een eerdere onderhandelingsfase en zijn niet aangepast aan de actuele risico’s.
“Tot op vandaag heeft de exploitant van de Turów-mijn geen geldige vergunningen. De mijnbouw is dus officieel illegaal. Toch heeft Tsjechië met de deal nu ingestemd, in ruil voor Pools geld voor leidingwater. Dat zorgt ervoor dat mensen water kunnen drinken, maar voorkomt geen verdere schade aan het Tsjechisch grondgebied,” aldus advocate Petra Urbanová van Frank Bold.
Ook bezorgde lokale natuur- en bewonersorganisaties zijn fel in hun kritiek: volgens hen blijft het structurele milieuprobleem onaangeroerd – financiële vergoeding kan de negatieve impact op grensdorpen als Uhelná simpelweg niet opheffen. Nieuwe schade aan het leefmilieu dreigt volgens hen onverminderd.
“De Tsjechische overheid beschermt haar eigen grondgebied en milieu niet voldoende, terwijl dat juist een kerntaak is. De overeenkomst, die bovendien volledig achter gesloten deuren is gesloten, biedt geen oplossing voor de schadelijke gevolgen van Turów en voorkomt zeker niet het verdere verlies van grondwater. Wat heb je aan geld en monitoring als duizenden mensen straks droog staan? De regering komt vooral Polen tegemoet. We hopen dat de Europese Commissie alle huidige én toekomstige klachten serieus meeneemt en waar nodig Polen voor het Europese Hof daagt,” zegt Greenpeace-coördinator Nikol Krejčová.
Juristen wijzen erop dat leden van de Tsjechische regering persoonlijk juridisch verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor eventuele overtredingen van wetten: zij hebben de veelbekritiseerde overeenkomst immers formeel geratificeerd. Daarmee riskeren zij politieke én juridische aansprakelijkheid, inclusief mogelijke claims bij schade aan staatseigendom.
Het ligt daarom voor de hand – aldus experts – dat Tsjechië verder onderhandelt om niet enkel financiële tegemoetkoming, maar ook harde milieugaranties voor zijn burgers binnen te halen. Immers, landen mogen samen nooit overeenkomsten sluiten die haaks staan op hun nationale en Europese verplichtingen rond milieubescherming. Alleen zo bewijst het kabinet werkelijk missie voor toekomstbestendige grensregio’s.
