Nederlanders houden van hun aardappelen, maar wist u dat ook in Tsjechië onderzoek wordt gedaan naar hoe we deze knol nog beter kunnen beschermen? Aan de Mendel-universiteit in Brno is een nieuw vierjarig project gestart waarbij men zoekt naar milieuvriendelijke, maar vooral effectieve manieren om aardappelen te beschermen zonder traditionele pesticiden. Dit sluit helemaal aan bij de trend die we in 2025 zien in de Nederlandse landbouw: duurzamer, gezonder én lokaal geproduceerd.
Foto: Christos Giakkas / Pixabay
De toenemende wereldbevolking betekent dat we steeds meer voedsel moeten produceren. Veel akkerbouwers gebruiken daarvoor bestrijdingsmiddelen, maar deze hebben een stevige impact op het bodemleven en het grondwater. Zeker in Nederland zien we daar de gevolgen van. Daarom zetten de Brno-wetenschappers nu stevig in op alternatieven voor chemische bestrijding; een beweging waar ook Wageningen UR zich de afgelopen jaren op heeft gefocust.
Essentiële oliën als natuurlijke bescherming tegen insecten
De onderzoekers willen biopesticiden inzetten voor aardappelbescherming. Wat dat inhoudt? Biopesticiden zijn middelen op basis van natuurlijke ingrediënten, zoals micro-organismen en plantenextracten. Op Nederlandse akkers worden botanische extracten nu vooral gebruikt in de biologische landbouw; denk aan appelboomgaarden in de Betuwe en druiventeelt rond Zuid-Limburg, en zelfs in het beheer van onze stedelijke groene gebieden.
Voor aardappelen richten de Tsjechische onderzoekers zich vooral op plantenoliën en etherische oliën. Die kunnen aardappelen beschermen tegen schimmelziekten en bacteriële infecties – problemen die ook voor Nederlandse telers maar al te bekend zijn. Etherische oliën bevatten volgens de wetenschap bioactieve verbindingen die effectief zijn tegen zowel schimmels als insecten, en dat zónder bijmengen van chemische stoffen.
- Gebruik van organische meststoffen
- Specifieke teelttechnieken, zoals het verwijderen van aardappelloof
- Integratie met biopesticiden voor meer opbrengst en weerbaarheid
Als deze combinatie van methoden werkt, kunnen we hopelijk in Nederland op termijn minder synthetische middelen inzetten, en toch een goede oogst binnenhalen.
Van laboratorium naar veld: praktijkproeven met biopesticiden
De eerste stap van het project is laboratoriumonderzoek. Daarbij testen de Tsjechische experts verschillende natuurlijke stoffen en hun mengsels op plastic platen en Petri-schaaltjes, om te kijken welke formules het beste schimmels en bacteriën bestrijden.
Radovan Pokorný, hoofd van de afdeling plantenveredeling en plantgezondheid aan de universiteit legt uit:
“Met deze labtesten kunnen we de effectiviteit van botanische pesticiden beoordelen en bepalen wat de laagste werkzame concentratie is.”
Na die laboratoriumfase zijn er testen gepland op echte aardappelen – zowel bij de teelt als bij de opslag. Het team brengt de ziekteverwekkers kunstmatig over op aardappels, waarna de natuurlijke middelen worden toegepast. Zo kunnen ze bijhouden of deze aanpak net zo goed werkt als – of zelfs beter dan – de conventionele methoden.
“Het gaat erom of we met deze methoden het aandeel van schimmels en bacteriën in zowel aardappel als bodem omlaag krijgen,”
vult Pokorný aan.
Aardappelteelt in Tsjechië: lessen voor Nederland?
Het vierjarige project begon in januari en wordt niet alleen uitgevoerd door de Mendel-universiteit, maar ook samen met het Research Institute of Potato Crops van Havlíčkův Brod en een familie-ecologische boerderij in de regio Vysočina. Tsjechië deelt met Nederland een vergelijkbare uitdaging: het aantal hectare aardappel neemt af, omdat andere gewassen economisch aantrekkelijker zijn geworden. Vaak worden aardappelen vervangen door bijvoorbeeld koolzaad.
In Tsjechië werd in 2020 nog bijna 30.000 hectare aan aardappelen geteeld, maar de productie neemt af. En net als in Nederland is het land niet meer volledig zelfvoorzienend als het om aardappels gaat – iets wat bij onze supermarkten en lokale boeren onderhand een belangrijk onderwerp is geworden. Zou zo’n biopesticidenproject ons ook kunnen helpen met gezondere, duurzamere aardappelteelt in Nederland?
Als dit lukt, verwacht ik dat we de komende jaren niet alleen vaker Tsjechische biopesticiden in de schappen zien, maar dat we ook in Nederland sneller overstappen op natuurlijkere beschermingsmiddelen. Voor de toekomst van de Hollandse aardappel maken we zo écht verschil – van de polder tot op uw bord.
