2025 is een jaar waarin klimaatverandering steeds zichtbaarder wordt, juist ook in Nederland. Droogte treft niet alleen Zuid-Europa, maar vormt inmiddels een serieuze uitdaging voor onze boeren en tuinders. Goed nieuws: recent onderzoek van de Universiteit van Californië in Riverside biedt perspectief. Wetenschappers hebben genen geïdentificeerd die planten weerbaarder kunnen maken tegen langdurige droogteperioden.
Rijstvelden in Azië laten zien hoe belangrijk efficiënte wateropslag is. Foto: Sasin Tipchai / Pixabay
Genetische sleutels: Minder stress, meer waterbesparing
Misschien herkent u het: afgelopen zomers stonden de Nederlandse velden er dor bij. Planten kunnen zonder voldoende water al snel in de problemen komen. Het onderzoeksteam uit Riverside richtte zich daarom op gewassen die snel en nauwkeurig reageren op omgevingsstress, zoals droogte.
Hun aanpak: een uiterst gedetailleerde “moleculaire kaart” van de wortels van belangrijke landbouwgewassen. Door genetische informatie van de wortelcellen van tomaten — zowel uit het laboratorium als uit de prakijk op het veld — te combineren, ontdekten ze welke genen het droogtestressniveau van een plant daadwerkelijk beïnvloeden.
“Onderzoek vindt vaak plaats in het lab of de kas, maar op het veld gelden andere regels. Daarom richt dit onderzoek zich zoveel mogelijk op echte praktijkomstandigheden,” aldus professor Neelima Sinha (UC Davis), een van de onderzoekers.
Van tomaten tot rijst: de doorbraak is veelbelovend voor meer gewassen
De kern van de vondst? Bepaalde gencombinaties kunnen ervoor zorgen dat planten efficiënter water vasthouden. Door deze genen slim aan te passen, vergroot je als het ware de ‘waterbuffer’ van het gewas — een cruciale eigenschap op droge gronden zoals in Flevoland of Zeeland in de afgelopen zomers.
Op dit moment zijn de resultaten getest bij drie plantensoorten: Arabidopsis thaliana (het zandraket-modelplantje), tomaten en rijst. Toch schatten de onderzoekers in dat de inzichten breed toepasbaar zullen zijn, ook bijvoorbeeld op aardappelen of tarwe die in Nederland veel verbouwd worden.
“Tomaten en rijst zijn evolutionair meer dan 125 miljoen jaar van elkaar gescheiden, maar vertonen opvallende overeenkomsten in de genen die waterhuishouding reguleren. Onze verwachting is dat deze overeenkomsten ook bij andere gewassen te vinden zijn,” zegt professor genetica Julia Bailey-Serres (Riverside).
Waarom is dit belangrijk voor Nederland?
- Sneller aanpassingsvermogen: Gewassen kunnen zich sneller herpakken na droogte, wat misoogsten voorkomt.
- Minder afhankelijk van irrigatie: Goed nieuws voor telers in droogtegevoelige gebieden en lagere waterstanden in rivieren zoals de IJssel.
- Innovatiekansen: Denk aan lokale zaadbedrijven als Bejo Zaden en Rijk Zwaan, die deze kennis in nieuwe rassen kunnen inzetten.
Praktische vervolgstappen en tips
- Boeren en tuinders: Volg de ontwikkelingen over droogteresistente rassen via vakmedia als Nieuwe Oogst en bezoek demovelden bij toonaangevende universiteiten.
- Technologische interesse? Houd genetica-nieuws bij van Wageningen University & Research. Zij vertalen internationale vondsten naar de Nederlandse praktijk.
- Zelf tuinieren? Kies — tot deze innovaties beschikbaar zijn — voor droogtebestendige planten, zoals lavendel of sedum, in uw moestuin of siertuin.
Een ‘wauw’-feitje: het genenspel is eeuwenoud
Wie had gedacht dat tomaten en rijst — gescheiden door 125 miljoen jaar evolutie en duizenden kilometers cultuurhistorie — toch gebruikmaken van vergelijkbare genen om te overleven bij droogte? Sommige oplossingen zitten gewoon diep in de natuur verstopt en wachten geduldig tot ze door mensenhanden worden ontdekt.
Blijf de ontwikkelingen volgen. Misschien zien we binnenkort op de markt tomaten uit het Westland liggen, die zonder druppel extra sproeiwater alsnog sappig en vol van smaak blijven — zelfs na een Hollandse hittegolf.
