De Nederlandse milieu-inspectie houdt haar ogen scherp gericht op bedrijven die de afvalwetgeving aan hun laars lappen. Toch blijkt ook in 2025: de boetes die deze bedrijven krijgen opgelegd, zijn vaak lager dan de financiële voordelen die ze uit hun illegale praktijken halen. Dat roept vragen op over de effectiviteit van ons toezicht en de hoogte van sancties in de strijd tegen milieuzondes.
Afvalbedrijven ontlopen controle — en de risico’s zijn minimaal
Een recent onderzoek van de Nederlandse Arbeidsinspectie en de Inspectie Leefomgeving en Transport laat zien dat enkele bedrijven het niet zo nauw nemen met de regels rondom afvalverwerking. Daarbij worden boetes en controles soms eenvoudigweg als kostenpost ingecalculeerd. Vooral in de Randstad, waar de afvalstromen groot zijn, blijkt dit een hardnekkig probleem.
Zo kreeg afvalverwerker GroenRecycle uit Noord-Holland dit jaar een boete van maar liefst €120.000 wegens het niet melden van een lekkende opslagplaats met gevaarlijk afval. Toch blijkt uit bronnen in de sector dat het bedrijf deze kosten relatief snel heeft terugverdiend, simpelweg door door te gaan met de activiteiten. Dit signaal is zorgwekkend voor iedereen die zich inzet voor een schoner Nederland.
Herhaling ondanks boetes: waarom werkt het systeem niet?
Het probleem is niet nieuw. Steeds vaker constateren inspecteurs dat bedrijven die herhaaldelijk de fout in gaan, weinig vrees tonen voor herhaling. De afschrikwekkende werking van boetes lijkt gering. Denk aan bedrijven die nauwelijks rapporteren over hun afvalstromen, of helemaal niet verschijnen bij verplichte controles. In 2024 weigerden volgens officiële cijfers meer dan tien bedrijven in de regio Rotterdam om mee te werken aan inspecties — een stijging van 30% ten opzichte van het jaar ervoor.
De wet schrijft voor dat bedrijven alle medewerking moeten verlenen aan inspecties van de overheid. Volgens Erik van Dijk, hoofd van de afdeling Milieutoezicht van de provincie Zuid-Holland: “Als ondernemers ons structureel weren of niet reageren op verzoeken, wordt toezicht vrijwel onmogelijk. Zo speel je malafide concurrenten in de kaart, terwijl de bonafide afvalverwerkers het onderspit delven.”
De schaduwzijde van het afvalbusiness — lak aan milieu en wet
Helaas zijn de economische motieven voor sommige ondernemingen te aanlokkelijk. Uit recente cijfers van Rijkswaterstaat blijkt dat in 2024 alleen al bijna 4.500 ton ‘niet-geregistreerd’ afval in Nederland is verwerkt — en dat is slechts het topje van de ijsberg. In Den Haag zelfs kwamen sommige bedrijven pas in beeld nadat buurtbewoners over stankoverlast aan de bel trokken. Vaak trekt de overheid aan het kortste eind, aangezien bedrijven meestal pas boetes betalen nadat er al aanzienlijke milieuschade is aangericht.
De politiek kijkt inmiddels met argusogen naar deze ontwikkeling. In de Tweede Kamer ligt een voorstel om zowel de handhavingscapaciteit uit te breiden als de boetes fors te verhogen. Daarbij klinkt de oproep om structurele controle-uitwijkers voortaan direct stil te leggen, zodat illegaal afval niet meer rendeert. Volgens Van Dijk: “Als we niet ingrijpen, blijft afvalcriminaliteit veel te aantrekkelijk. We moeten sneller kunnen ingrijpen en vooral zwaarder kunnen straffen.”
Wat betekent dit voor u?
- Let bij het kiezen van een afvalverwerker goed op: vraag om vergunningen en keurmerken van Milieu Centraal.
- Meld verdachte activiteiten meteen bij het Landelijk Meldpunt Afval of uw gemeente.
- Twijfelt u of uw afvalstromen correct verwerkt worden? Vraag om bewijs van afvoer bij uw leverancier — dit is bij Nederlandse wet verplicht.
Feit is: zolang de economische prikkel sterker is dan het risico op een boete, blijft afvalcriminaliteit een lastig in te dammen probleem. Maar als samenleving hebben we de macht om dit patroon te doorbreken — met bewustwording, betere handhaving en simpelweg: meer transparantie. Daar wint iedereen bij — van lokale bewoners tot ondernemers die wél netjes werken.
